✔️ مزار حضرت زینب (س) کجاست؟
💥پاسخ به یک سوال تاریخی
✔️ مزار حضرت زینب (س) کجاست؟
✍️ #محمدصادق_ابوالحسنی
▪️در یک جمعبندی کلان درباره مدفن حضرت زینب (س)، به چهار نظریه بر میخوریم که در اینجا به طور مختصر به بررسی آنها میپردازیم: (به ترتیب از نظریه ضعیفتر تا قویتر)
1⃣ عراق: احتمال وجود قبر مطهر ایشان در شهر سنجار - که در شمال باختری عراق و در مسیر شام است - ضعیفترین احتمال بوده و مردود میباشد. شاید تنها کتابی که این نظر را به طور مستقل نقل کرده، کتاب المراه العظیمه… ( اثر حسن صفار است که از اهتمام دولتهای آل بویه و حمدانیان به بازسازی آن مکان در سنجار خبر میدهد؛ لکن همو بر پیشانی این قول، مهر تضعیف میزند.
2⃣ مدینه: احتمال دوم، وجود مدفن بی بی، در شهر مدینه است؛ ولی ادلهای که برای آن ذکر شده (همچون استصحاب اصولی) برای اثبات چنین موضوع تاریخی، دلیلی روشن و قانع کنندهای نبوده و در تعارض با ادله قویتری قرار دارد. (الاصل اصیل حیث لا دلیل). افزون بر این، در تاریخ هیچ مکانی در مدینه چه در قبرستان بقیع یا جای دیگر برای مرقد حضرت، بیان نشده و کاملا مجهول میباشد. نظریه مدینه، دیدگاه مرحوم بیرجندی صاحب کبریت الاحمر و استاد سید محسن امین است که در بین پژوهشگران معاصر، دکتر غروی نائینی نیز ضمن مقالهای در فصلنامه سفینه (https://www.muslimahpedia.com/در پی طرح و بازسازی آن برآمده است.
3⃣ مصر: مقام السیدة زینب در قاهره مصر، از مکانهایی است که به عنوان مدفن حضرت زینب (س) مطرح شده است. از اسناد تاریخی بر میآید که، این مقبره، در قرن چهارم مورد توجه قرار داشته است. مهمترین قائل این نظریه، عبیدلی نسابه میباشد و در کتاب “اخبار الزینبیات” (https://ebookshia.com/books/ خویش، رواياتی را آورده كه هر يك گوياى سفر هجرتگونه حضرت زينب (س) به مصر و رحلت و دفن آن بانوى بزرگوار در محله «قناطر السباع» شهر قاهره میباشد. در بین مورخین اهل سنت، این نظر به ابن طولون و ابن عساکر نسبت داده شده که جای تامل دارد. دکتر عائشه بنت الشاطی، هم در کتاب شیرزن کربلا (ص۱۱۴؛ با ترجمه دکتر شهیدی) طبق همین دیدگاه کتابش را به پایان میبرد. ایشان معتقد است که به دستور مستقیم یزید، حضرت را از مدینه اخراج کردند. اما در بین علمای شیعه نیز، افرادی چون شیخ جعفر نقدی در کتاب زینب الکبری (س) (https://lib.eshia.ir/86783/1/0) بر این انگاره پای میفشارند. این نظریه، از چالشهای گوناگونی رنج میبرد که یکی از آنها ضعف سندی و محتوایی روایات موجود در اخبار زینبیات است. بدین جهت، قائلین به نظریه شام، اشکالات مهمی بر آنها وارد ساختند که هنوز پاسخی در خور نیافته است. وانگهی، آنچه بر دشواری کار افزوده، برخی ادلهای است که نشان میدهد، مقبره قاهره، متعلق به زينب بنت يحيى المتوج (https://logii.ir/1396/10/30 ) (از نوادگان حضرت علی ع) است؛ نه زینب دخت امیرالمومنین (س)!
4⃣ شام (نظریه مختار): بر اساس نظریه معروف، مزار واقعی حضرت زینب، همین مرقد موجود در شام در هفت کیلومتری دمشق (در روستای «راویه» و منطقه «غوطه») است. در بین طرفداران این دیدگاه، از شمسالدین محمد ذهبی، ابن بطوطه مغربی، ابوبکر موصلی، و نیز اعتقاد و سیره عملی: میرزای شیرازی و میرزای آشتیانی، و دیدگاه علمی محدث نوری، محدث قمی، ملاهاشم خراسانی و سید عبدالحسین شرف الدین ره نام بردهاند. خدا رحمت کند مرحوم والد ما استاد ابوالحسنی منذر (ره) و نیز صدیق دانشور ایشان مرحوم حاج شیخ احمد رحمانی همدانی (صاحب کتاب فاطمه الزهرا بهجه قلب المصطفی ص) نیز در مجموع بدین دیدگاه، باور داشتند.
از نگاه ما، نظریه شام، در مقایسه با بقیه احتمالات و مدارک، نظریهای جدیتر و قابل قبولتر مینماید. در عین حال این پرونده تاریخی هرگز مخدومه نیست و ما نیز داعیه جزم اندیشی نداریم و باطن حقیقی مسائل را موکول به علم الهی میدانیم. الله عالم بخفیات الامور.
▪️به عنوان معرفی منابع جدید، میتوانیم نگاه خود را با دو تحقیق تقویت کنیم:
1⃣ مبسوطترین تحقیق درباره شناسایی مرقد حضرت زینب (س)، کتاب “مرقد العقیله…” به قلم شیخ محمدحسنین سابقی است. او برای این کتاب زحمت زیادی کشیده و اشکالاتی که بر نظریه شام وارد کردهاند را پاسخ گفته است. از نوآوریهای آقای سابقی، این است که بین دو دسته ادله تاریخی (اینکه حرم فعلی در شام از آن حضرت ام کلثوم و یا حضرت زینب “س” است) جمع کرده است. بر اساس این تحقیق، مرقد فعلی در شام اقوی است. البته نقدهایی نیز بر این کتاب وارد کردهاند.
2⃣ مصاحبه مرحوم استاد پیشوایی که نظریه شام را قویترین احتمال معرفی میکند.
🔰 در ادامه هر دو منبع را به عنوان موید، پیش دید اهل نظر قرار میدهیم
🆔 کانال اسرار تاریخ
🌐 eitaa.com/monzer_ir